Przed rozpoczęciem procesu rejestracji firmy w Polsce, warto dokładnie przygotować się pod względem formalnym i organizacyjnym. Dobre zaplanowanie tego etapu pozwoli uniknąć błędów i opóźnień w przyszłości.

Dokumenty niezbędne do rejestracji

Do założenia działalności gospodarczej będziesz potrzebować kilku podstawowych dokumentów. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej są to:

• Dane osobowe – imię, nazwisko, imiona rodziców, data i miejsce urodzenia
• Dokument tożsamości – rodzaj, seria i numer dowodu osobistego lub paszportu
• Numer PESEL – jeśli posiadasz
• Adres zamieszkania – zgodny z dokumentami
• Informacje o działalności – kod PKD, przewidywana data rozpoczęcia działalności

Wybór formy prawnej

Jednym z kluczowych decyzji jest wybór odpowiedniej formy prawnej dla Twojej firmy. Najpopularniejsze opcje to:

• Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) – najprostsza forma, idealna na start
• Spółka cywilna – gdy planujesz współpracę z innymi osobami
• Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) – bardziej złożona, ale dająca większe możliwości

Przykładowo, jeśli planujesz niewielką działalność usługową, JDG będzie najlepszym wyborem. Dla większych przedsięwzięć warto rozważyć spółkę z o.o.

Przygotowanie danych o działalności

Przed rejestracją musisz określić:

• Kody PKD – wybierz odpowiednie dla Twojej branży (możesz wybrać kilka)
• Formę opodatkowania – rozważ zalety i wady skali podatkowej, podatku liniowego czy ryczałtu
• Siedzibę firmy – może to być Twoje miejsce zamieszkania lub wynajęte biuro
• Przewidywany obrót – pomoże to w wyborze formy rozliczeń z ZUS

Praktyczne porady

Zanim złożysz wniosek:

• Sprawdź, czy Twoja działalność wymaga dodatkowych zezwoleń lub koncesji
• Przygotuj wstępny biznesplan – pomoże to w organizacji działań
• Rozważ wcześniejsze otwarcie konta firmowego – ułatwi rozliczenia
• Zapoznaj się z obowiązkami przedsiębiorcy (księgowość, ZUS, podatki)

Pamiętaj, że większość formalności możesz załatwić online przez platformę Biznes.gov.pl, która stanowi tzw. „jedno okienko” dla przedsiębiorców. Warto też skonsultować się z doradcą podatkowym lub prawnym, szczególnie jeśli wybierasz bardziej złożoną formę działalności.

Przed rozpoczęciem rejestracji firmy w Polsce kluczowe jest określenie formy prawnej działalności. Wybór ten wpływa na wiele aspektów, takich jak odpowiedzialność finansowa, sposób opodatkowania czy formalności rejestracyjne. W Polsce najpopularniejsze formy to:

• Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) – najprostsza forma, idealna dla osób rozpoczynających biznes. Wymaga jedynie rejestracji w CEIDG.
• Spółka cywilna – odpowiednia dla wspólnych przedsięwzięć kilku osób, ale nie tworzy odrębnego podmiotu prawnego.
• Spółki handlowe (np. spółka z o.o., spółka akcyjna) – bardziej złożone, ale oferujące ograniczoną odpowiedzialność.

Jak wybrać najlepszą formę?

Rozważ następujące czynniki:

• Skala działalności – JDG sprawdzi się przy małym biznesie, a spółka z o.o. przy większych inwestycjach.
• Odpowiedzialność finansowa – w JDG odpowiadasz całym majątkiem, w spółkach kapitałowych tylko wniesionym kapitałem.
• Koszty rejestracji – założenie JDG jest darmowe, a spółki z o.o. wymagają minimalnego kapitału (np. 5000 zł).

Przykładowe scenariusze

Przykład 1: Jeśli planujesz prowadzić niewielki sklep internetowy, JDG będzie optymalnym wyborem ze względu na niskie koszty i prostotę.

Przykład 2: Dla firmy IT zatrudniającej kilku pracowników lepsza może być spółka z o.o., która ogranicza ryzyko finansowe.

Pamiętaj, że formę prawną można zmienić w trakcie działalności, np. przekształcając JDG w spółkę. Warto jednak od początku dokonać przemyślanego wyboru, aby uniknąć dodatkowych kosztów i formalności.

Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) to najprostsza forma rozpoczęcia własnego biznesu w Polsce. Proces rejestracji jest stosunkowo prosty i można go przeprowadzić online za pośrednictwem portalu Biznes.gov.pl lub CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej).

Dokumenty i dane potrzebne do rejestracji

Przed rozpoczęciem rejestracji JDG należy przygotować następujące dokumenty i informacje:

• imię, nazwisko, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia,
• rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości (dowód osobisty lub paszport),
• numer PESEL (jeśli posiadasz),
• adres zamieszkania oraz adres prowadzenia działalności (jeśli różni się od miejsca zamieszkania),
• kod PKD (Polska Klasyfikacja Działalności) odpowiadający Twojej branży.

Krok po kroku: jak zarejestrować JDG online

Rejestracja jednoosobowej działalności gospodarczej składa się z kilku prostych kroków:

1. Wejdź na portal Biznes.gov.pl lub CEIDG – obie platformy oferują możliwość założenia firmy online.
2. Wypełnij wniosek CEIDG-1 – podaj wymagane dane osobowe, adresowe oraz informacje o rodzaju działalności (kod PKD).
3. Wybierz formę opodatkowania – możesz zdecydować się na podatek dochodowy na zasadach ogólnych (skala podatkowa), podatek liniowy lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
4. Złóż wniosek elektronicznie – podpiszesz go profilem zaufanym lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Co dzieje się po złożeniu wniosku?

Po złożeniu wniosku system automatycznie przekaże informacje do odpowiednich urzędów:

• urzędowi skarbowemu – w celu nadania NIP,
• GUS (Główny Urząd Statystyczny) – w celu nadania numeru REGON,
• ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) – jeśli jesteś osobą rozpoczynającą działalność po raz pierwszy.

Potwierdzenie rejestracji otrzymasz drogą mailową lub w systemie CEIDG. W ciągu kilku dni powinieneś również dostać oficjalne dokumenty z urzędów.

Praktyczne porady

Przed rejestracją warto sprawdzić:

• Czy wybrany kod PKD dokładnie odpowiada Twojej działalności – błędny wpis może utrudnić np. uzyskanie koncesji.
• Jaką formę opodatkowania wybrać – jeśli nie jesteś pewien, skonsultuj się z księgowym.
• Czy musisz zgłosić się do ZUS – osoby rozpoczynające działalność po raz pierwszy mogą skorzystać z preferencyjnych składek (tzw. „mały ZUS”).

Pamiętaj, że po rejestracji JDG masz obowiązek prowadzenia ewidencji przychodów (księga przychodów i rozchodów lub ryczałt) oraz regularnego rozliczania się z urzędem skarbowym i ZUS.

Rejestracja spółki w Polsce wymaga dopełnienia kilku kluczowych formalności. Proces ten różni się w zależności od wybranego typu spółki (np. spółka z o.o., spółka jawna czy partnerska), jednak podstawowe kroki są podobne. Poniżej znajdziesz szczegółowy przewodnik, który pomoże Ci zarejestrować spółkę bez zbędnych komplikacji.

1. Wybór formy prawnej spółki

Pierwszym krokiem jest decyzja o formie prawnej. Najpopularniejsze w Polsce to:

• Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) – wymaga kapitału zakładowego min. 5 000 zł
• Spółka jawna – odpowiedzialność wspólników jest nieograniczona
• Spółka partnerska – przeznaczona dla wolnych zawodów

Porada: Jeśli nie jesteś pewien, która forma będzie najlepsza, skonsultuj się z prawnikiem lub doradcą biznesowym.

2. Sporządzenie umowy spółki

Umowa spółki musi być sporządzona w formie aktu notarialnego (dla sp. z o.o.) lub pisemnej (dla innych form). Powinna zawierać m.in.:

• nazwę i siedzibę spółki
• przedmiot działalności
• wysokość kapitału zakładowego
• dane wspólników

3. Rejestracja w KRS i uzyskanie numerów identyfikacyjnych

Kolejnym krokiem jest zgłoszenie spółki do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Możesz to zrobić online przez platformę Biznes.gov.pl lub tradycyjnie w sądzie rejestrowym. Wymagane dokumenty to:

• wniosek KRS
• umowa spółki
• potwierdzenie wpłaty kapitału zakładowego (dla sp. z o.o.)

Po rejestracji w KRS spółka automatycznie otrzyma numer REGON oraz zostanie zgłoszona do urzędu skarbowego w celu nadania NIP.

4. Rejestracja w urzędzie skarbowym

W terminie 14 dni od wpisu do KRS należy zarejestrować spółkę w urzędzie skarbowym. Konieczne będzie wybranie formy opodatkowania (np. CIT, ryczałt) oraz zgłoszenie do VAT, jeśli spółka będzie go rozliczać.

5. Dodatkowe obowiązki

W zależności od rodzaju działalności mogą pojawić się dodatkowe wymagania, takie jak:

• konieczność uzyskania koncesji lub zezwoleń
• zgłoszenie do ZUS dla pracowników
• założenie firmowego rachunku bankowego

Wskazówka: Warto skorzystać z usług biura rachunkowego, które pomoże w prawidłowym dopełnieniu wszystkich formalności, szczególnie w przypadku bardziej złożonych spółek.

Po zarejestrowaniu działalności gospodarczej w CEIDG (dla jednoosobowych firm) lub KRS (dla spółek), kolejnym obowiązkowym krokiem jest zgłoszenie do Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w celu uzyskania numeru REGON. To unikalny identyfikator nadawany każdej podmiotom gospodarczym w Polsce, niezbędny m.in. do rozliczeń z ZUS czy urzędem skarbowym.

Jak wygląda proces zgłoszenia do GUS?

W większości przypadków zgłoszenie do GUS następuje automatycznie po rejestracji firmy w CEIDG lub KRS. Urząd przekazuje dane do GUS, który w ciągu kilku dni nadaje numer REGON i przesyła potwierdzenie mailem lub listownie. W przypadku spółek konieczne może być osobne złożenie wniosku RG-1.

Co zrobić, gdy numer REGON nie został nadany automatycznie?

Jeśli po 7 dniach od rejestracji nie otrzymałeś numeru REGON, należy:

• Sprawdzić status w systemie CEIDG lub KRS
• Skontaktować się z lokalnym oddziałem GUS
• Wypełnić ręcznie formularz RG-1 (dostępny na stronie stat.gov.pl)

Jakie dane są potrzebne do zgłoszenia?

Przy składaniu wniosku o nadanie REGON potrzebne będą:

• Dane osobowe przedsiębiorcy (imię, nazwisko, PESEL)
• Adres zamieszkania i siedziby firmy
• Rodzaj prowadzonej działalności (PKD)
• Data rozpoczęcia działalności

Praktyczne porady

Numer REGON możesz sprawdzić online w wyszukiwarce podmiotów GUS. Pamiętaj, że dla spółek kapitałowych potrzebny będzie zarówno REGON spółki, jak i oddziałów. W przypadku zmian danych firmy (np. adresu) masz 14 dni na ich aktualizację w GUS.

Jeśli prowadzisz działalność nierejestrowaną, ale chcesz rozwinąć biznes, uzyskanie REGON jest jednym z pierwszych kroków do formalizacji działalności. Warto go mieć nawet gdy nie jest obowiązkowy – ułatwia współpracę z kontrahentami i instytucjami.

Po zarejestrowaniu działalności gospodarczej w CEIDG (dla jednoosobowych firm) lub KRS (dla spółek), kolejnym obowiązkowym krokiem jest rejestracja w urzędzie skarbowym i uzyskanie numeru NIP. Proces ten jest kluczowy, ponieważ bez NIP nie będziesz mógł legalnie rozliczać podatków ani wystawiać faktur.

Kiedy należy zarejestrować firmę w urzędzie skarbowym?

W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, rejestracja w urzędzie skarbowym następuje automatycznie po wpisie do CEIDG – urząd skarbowy otrzymuje informację z systemu i nadaje NIP. Dla spółek prawa handlowego (np. sp. z o.o., spółka jawna) termin wynosi 14 dni od daty zawarcia umowy spółki.

Jakie dokumenty są potrzebne?

Do rejestracji w urzędzie skarbowym potrzebujesz:

• wypełniony formularz NIP-8 (dla osób fizycznych) lub NIP-2 (dla spółek)
• dowód osobisty lub inny dokument tożsamości
• dla spółek: wyciąg z KRS, umowę spółki i dokumenty rejestrowe
• numer PESEL (dla osób fizycznych)

Gdzie i jak złożyć wniosek?

Wniosek możesz złożyć:

• Online przez platformę e-Urząd Skarbowy (wymaga profilu zaufanego lub e-dowodu)
• Osobiście w urzędzie skarbowym właściwym dla Twojego miejsca zamieszkania (dla osób fizycznych) lub siedziby firmy
• Pocztą na adres urzędu skarbowego

Praktyczne wskazówki

Pamiętaj, że:

• Numer NIP nadawany jest zwykle w ciągu 3-7 dni roboczych od złożenia wniosku
• Możesz sprawdzić status nadania NIP w systemie CEIDG lub e-Urząd Skarbowy
• Przy rejestracji musisz wskazać formę opodatkowania (np. skala podatkowa, ryczałt, karta podatkowa)
• Jeśli planujesz zatrudniać pracowników, równolegle należy zarejestrować się jako płatnik ZUS

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, warto skontaktować się z lokalnym urzędem skarbowym lub skorzystać z bezpłatnych porad na platformie Biznes.gov.pl. Pamiętaj, że prawidłowa rejestracja w urzędzie skarbowym to podstawa legalnego prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Po zarejestrowaniu działalności gospodarczej w CEIDG lub KRS, kolejnym obowiązkowym krokiem jest zgłoszenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Proces ten należy przeprowadzić w ciągu 7 dni od rozpoczęcia działalności, aby uniknąć kar finansowych.

Jak zgłosić się do ZUS?

Możesz to zrobić na trzy sposoby:

• Online przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS) – najszybsza i najwygodniejsza metoda. Wystarczy zalogować się profilem zaufanym lub e-dowodem.
• Formularz ZUS ZFA lub ZUA – do wypełnienia i przesłania pocztą lub złożenia osobiście w oddziale ZUS.
• Przez pośrednika – np. biuro rachunkowe może zgłosić Cię do ZUS za opłatą.

Jakie dokumenty będą potrzebne?

Przy zgłoszeniu musisz podać:

• Dane osobowe (imię, nazwisko, PESEL)
• Numer REGON
• NIP
• Datę rozpoczęcia działalności
• Przewidywane miesięczne przychody (do wyliczenia składek)

Opłacanie składek ZUS

Jako przedsiębiorca musisz opłacać regularne składki na:

• Ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy wymiaru
• Ubezpieczenie rentowe – 8% podstawy wymiaru
• Ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy wymiaru (dobrowolne)
• Ubezpieczenie zdrowotne – 9% podstawy wymiaru (obowiązkowe od 2022 roku)

Przykład: Jeśli Twoja podstawa wymiaru składek wynosi 3000 zł, miesięczna składka zdrowotna to 270 zł (9% z 3000 zł). Pamiętaj, że przez pierwsze 6 miesięcy możesz skorzystać z ulgi na start i płacić niższe składki ZUS.

Terminy płatności składek

Składki należy opłacać do 10. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Możesz to zrobić przelewem lub przez PUE ZUS. Warto ustawić stałe zlecenie w banku, aby uniknąć opóźnień.

Porada: Regularnie sprawdzaj swoje konto na PUE ZUS – znajdziesz tam aktualne decyzje i informacje o składkach. Jeśli masz wątpliwości, skontaktuj się z najbliższym oddziałem ZUS lub doradcą podatkowym.

Po zarejestrowaniu firmy w Polsce, przedsiębiorca musi dopełnić szeregu dodatkowych formalności i obowiązków, które są niezbędne do legalnego prowadzenia działalności. Warto przygotować się na te wymagania wcześniej, aby uniknąć niepotrzebnych kar czy opóźnień.

Rejestracja w urzędzie skarbowym

Jednym z kluczowych kroków jest zgłoszenie działalności do właściwego urzędu skarbowego. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) dzieje się to automatycznie poprzez CEIDG, ale dla spółek konieczne jest osobne złożenie formularza NIP-8 w ciągu 14 dni od rejestracji. Należy również wybrać formę opodatkowania (np. podatek liniowy, ryczałt czy skala podatkowa) oraz zgłosić się do VAT, jeśli przewidywany obrót przekroczy 200 000 zł rocznie.

Zgłoszenie do ZUS

Każdy przedsiębiorca musi zgłosić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku JDG zgłoszenie odbywa się przez CEIDG, ale dla spółek konieczne jest wypełnienie formularza ZUS ZFA. Pamiętaj, że nawet jeśli nie masz jeszcze dochodów, musisz opłacać składki na ubezpieczenia społeczne (tzw. składki minimalne).

• Składka zdrowotna – obowiązkowa od pierwszego dnia działalności
• Składki społeczne (emerytalna, rentowa, chorobowa) – zależne od formy opodatkowania
• Składka wypadkowa – obowiązkowa przy zatrudnianiu pracowników

Dodatkowe zezwolenia i koncesje

W zależności od rodzaju działalności, mogą być wymagane specjalne zezwolenia. Na przykład:

• Gastronomia – wymaga zgłoszenia do sanepidu
• Transport – konieczna licencja transportowa
• Handel alkoholem – zezwolenie od gminy

Obowiązki księgowe

Nawet przy najprostszej formie działalności trzeba prowadzić podstawową ewidencję przychodów. Warto rozważyć:

• Księgę przychodów i rozchodów – dla ryczałtu i skali podatkowej
• Pełną księgowość – obowiązkowa dla spółek z o.o. i przy obrotach powyżej 2 mln euro
• Ewidencję VAT – jeśli jesteś podatnikiem VAT

Pamiętaj, że niektóre obowiązki (jak coroczne składanie deklaracji PIT) mają ściśle określone terminy. Warto od razu założyć kalendarz ważnych dat podatkowych lub skorzystać z usług biura rachunkowego, które pomoże w terminowym wywiązywaniu się z obowiązków.

Platforma Biznes.gov.pl to oficjalny rządowy portal, który umożliwia założenie firmy w Polsce w sposób szybki i wygodny – całkowicie online. Dzięki integracji z systemami takimi jak CEIDG, GUS czy ZUS, pozwala na załatwienie wszystkich formalności w jednym miejscu, bez konieczności wizyty w urzędach.

Jak przygotować się do rejestracji online?

Przed rozpoczęciem procesu rejestracji, warto przygotować następujące dokumenty i dane:

• Dane osobowe: imię, nazwisko, imiona rodziców, data i miejsce urodzenia
• Dokument tożsamości: rodzaj, seria i numer dowodu osobistego lub paszportu
• Numer PESEL (jeśli posiadasz)
• Adres zamieszkania oraz adres przyszłej siedziby firmy (jeśli różni się od miejsca zameldowania)
• Informacje o rodzaju działalności (kod PKD)

Krok po kroku: rejestracja firmy na Biznes.gov.pl

Proces rejestracji składa się z kilku prostych etapów:

1. Zaloguj się na platformie Biznes.gov.pl za pomocą profilu zaufanego (eGO) lub konta bankowego.
2. Wybierz opcję „Załóż firmę” i wypełnij elektroniczny formularz CEIDG-1.
3. Określ rodzaj działalności, wybierając odpowiednie kody PKD (możesz wybrać maksymalnie 10 kodów).
4. Wskaż formę opodatkowania (np. skala podatkowa, podatek liniowy, ryczałt).
5. Zdecyduj, czy chcesz zgłosić się do ZUS od razu, czy skorzystać z preferencyjnych składek (jeśli spełniasz warunki).
6. Sprawdź poprawność danych i podpisz wniosek elektronicznie.

Co dzieje się po złożeniu wniosku?

Po pomyślnym złożeniu wniosku:

• Otrzymasz potwierdzenie rejestracji w CEIDG (zwykle w ciągu 24 godzin)
• Automatycznie zostaniesz zgłoszony do GUS (nadanie numeru REGON)
• Zostaniesz zarejestrowany w urzędzie skarbowym (nadanie NIP)
• Otrzymasz informację o zgłoszeniu do ZUS (jeśli wybrałeś tę opcję)

Dodatkowe korzyści z rejestracji przez Biznes.gov.pl

Platforma oferuje dodatkowe udogodnienia:

• Możliwość sprawdzenia statusu wniosku w każdym momencie
• Dostęp do generatora dokumentów (np. umów, faktur)
• Informacje o aktualnych programach wsparcia dla przedsiębiorców
• Poradniki i wzory dokumentów związanych z prowadzeniem firmy

Ważna rada: Przed złożeniem wniosku dokładnie sprawdź wszystkie wprowadzone dane. Błędy mogą spowodować opóźnienia w rejestracji. Jeśli masz wątpliwości co do wyboru formy opodatkowania lub zgłoszenia do ZUS, skorzystaj z bezpłatnych konsultacji oferowanych na platformie.

Niekompletne dane w formularzu CEIDG

Jednym z najczęstszych błędów podczas rejestracji firmy jest wypełnienie wniosku w CEIDG z niepełnymi lub błędnymi danymi. Brak podania numeru PESEL, nieaktualny adres zamieszkania czy pominięcie danych rodziców mogą skutkować odrzuceniem wniosku. Przed wysłaniem formularza dokładnie sprawdź:

• Dane osobowe – imię, nazwisko, data i miejsce urodzenia
• Dane dokumentu tożsamości – seria, numer i ważność dowodu
• Dane rodziców – wymagane przy niektórych formach działalności
• Adresy – zarówno zameldowania, jak i prowadzenia działalności

Niewłaściwy kod PKD

Wybór nieodpowiednich kodów Polskiej Klasyfikacji Działalności to problem, który ujawnia się dopiero podczas rozliczeń podatkowych. Wielu przedsiębiorców wybiera zbyt ogólne kody lub pomija ważne obszary działalności. Pamiętaj:

• Wybierz główny kod PKD odpowiadający podstawowej działalności
• Dodaj kody dodatkowe dla wszystkich planowanych usług/produktów
• Sprawdź opis każdego kodu na stronie GUS
• Zastanów się nad przyszłym rozwojem firmy

Błędy w wyborze formy opodatkowania

Nieprzemyślany wybór formy opodatkowania może prowadzić do wysokich zobowiązań podatkowych. Częste błędy to:

• Automatyczne wybranie skali podatkowej bez analizy prognozowanych przychodów
• Nieuwzględnienie możliwości wyboru ryczałtu przy usługach
• Pominięcie podatku liniowego przy wysokich przewidywanych dochodach

Rozwiązaniem jest konsultacja z księgowym jeszcze przed rejestracją firmy.

Zaniedbanie dodatkowych obowiązków rejestracyjnych

Wiele osób zapomina, że samo zgłoszenie do CEIDG nie kończy procesu rejestracji. Często pomijane kroki to:

• Zgłoszenie do ZUS jako płatnik składek
• Rejestracja w urzedzie skarbowym (NIP otrzymasz automatycznie)
• Złożenie wniosku o numer REGON (w niektórych przypadkach)
• Spełnienie wymogów dla konkretnych branż (koncesje, zezwolenia)

Praktyczne porady

Aby uniknąć tych błędów:

• Przygotuj wszystkie dokumenty przed rozpoczęciem rejestracji online
• Wykorzystaj generator wniosków na Biznes.gov.pl
• Zachowaj potwierdzenie złożenia wniosku
• Sprawdź status rejestracji w systemie CEIDG
• Rozważ pomoc doświadczonego doradcy przy skomplikowanych przypadkach